Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) đã xây dựng các văn bản pháp lý quan trọng nhằm cắt giảm phát thải khí nhà kính và ứng phó với biến đổi khí hậu trong ngành hàng hải. Trong đó nổi bật là Chiến lược giảm phát thải khí nhà kính (GHG) và Khuôn khổ trung hòa carbon.

Tầm nhìn của Chiến lược giảm phát thải khí nhà kính lĩnh vực hàng hải

Các nỗ lực của Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) bao gồm việc triển khai các hành động khẩn cấp nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu và những tác động mà hiện tượng này gây ra.

Trong khuôn khổ hoạt động của mình, vào năm 2018, IMO đã thông qua Chiến lược ban đầu về giảm phát thải khí nhà kính (GHG) từ tàu biển, qua đó xác lập tầm nhìn cam kết giảm dần và tiến tới loại bỏ hoàn toàn phát thải khí nhà kính từ hoạt động vận tải biển quốc tế trong thời gian sớm nhất có thể.

Tiếp theo, vào tháng 10/2018, IMO đã phê duyệt chương trình hành động tiếp theo. Đây là công cụ lập kế hoạch nhằm bảo đảm thực hiện các mốc thời gian được đề ra trong Chiến lược ban đầu, kéo dài đến năm 2023. Chiến lược ban đầu cũng yêu cầu đến năm 2023 phải hoàn tất việc thông qua một phiên bản chiến lược sửa đổi.

Tháng 7/2023, tại kỳ họp MEPC 80, IMO chính thức thông qua Chiến lược IMO 2023 về giảm phát thải khí nhà kính từ tàu biển, phù hợp với chương trình hành động đã được thống nhất từ trước.

Chiến lược GHG IMO 2023 tiếp tục duy trì cam kết giảm thiểu phát thải khí nhà kính từ hoạt động vận tải biển quốc tế và đặt mục tiêu loại bỏ hoàn toàn các phát thải này trong thời gian sớm nhất có thể, đồng thời thúc đẩy một quá trình chuyển đổi công bằng và bình đẳng.

Các mục tiêu của Chiến lược bao gồm: giảm phát thải carbon từ tàu thông qua cải thiện hiệu quả năng lượng đối với các tàu mới; giảm cường độ carbon trong vận tải biển quốc tế; tăng cường sử dụng công nghệ, nhiên liệu và/hoặc nguồn năng lượng có mức phát thải khí nhà kính bằng 0 hoặc gần bằng 0, với mục tiêu đạt tối thiểu 5% và hướng tới 10% tổng năng lượng sử dụng trong vận tải biển quốc tế vào năm 2030 đến từ các nguồn này; hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 trong vận tải biển quốc tế, trong đó phát thải khí nhà kính cần đạt đỉnh càng sớm càng tốt và đạt mức ròng bằng 0 vào hoặc xung quanh năm 2050, có xét đến hoàn cảnh quốc gia khác nhau, đồng thời nỗ lực loại bỏ dần phát thải như đã nêu trong Tầm nhìn, phù hợp với mục tiêu về nhiệt độ dài hạn quy định tại Điều 2 của Thỏa thuận Paris.

Chiến lược GHG IMO 2023 đề ra các mục tiêu về giảm phát thải khí nhà kính. Ảnh: IMO.

Để hiện thực hóa các mục tiêu nêu trên, Chiến lược GHG 2023 xác định rằng đổi mới công nghệ cùng việc đưa nhiên liệu thay thế và/hoặc các nguồn năng lượng mới vào vận tải biển quốc tế trên quy mô toàn cầu sẽ là yếu tố không thể tách rời trong việc hiện thực hóa tham vọng chung.

Chiến lược cũng nhấn mạnh vai trò then chốt của công nghệ đổi mới và việc triển khai các loại nhiên liệu và nguồn năng lượng thay thế trong vận tải biển quốc tế, nhằm đạt được mục tiêu tổng thể về giảm phát thải toàn cầu.

Việc rà soát lượng phát thải cần được thực hiện trên cơ sở các ước tính cập nhật, các giải pháp cắt giảm phát thải khí nhà kính khả thi cho vận tải biển quốc tế, cùng với các báo cáo khoa học của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) và các kiểm kê, nghiên cứu về khí nhà kính do IMO tiến hành trong tương lai, nhằm đánh giá tiến độ đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 trong vận tải biển quốc tế.

Theo Chiến lược, IMO cho rằng cần xem xét lượng phát thải khí nhà kính trong toàn bộ chu trình “từ nguồn đến tiêu thụ” của nhiên liệu hàng hải, như đã được nêu trong Hướng dẫn về cường độ phát thải khí nhà kính theo vòng đời của nhiên liệu hàng hải (LCA Guidelines), hướng tới mục tiêu tổng thể là giảm phát thải khí nhà kính trong toàn bộ hệ thống năng lượng phục vụ ngành vận tải biển quốc tế và ngăn ngừa nguy cơ rò rỉ khí thải từ lĩnh vực hàng hải sang các lĩnh vực khác.

Khuôn khổ trung hòa carbon ngành hàng hải

Trong tháng 4/2025, tại Kỳ họp lần thứ 83 của Ủy ban Bảo vệ Môi trường Biển (MEPC 83), IMO dự kiến sẽ hoàn tất dự thảo văn bản pháp lý liên quan đến các biện pháp thực thi, được gọi là “Khuôn khổ Trung hòa Carbon của IMO” (IMO Net-Zero Framework). Khuôn khổ này sẽ bao gồm các sửa đổi đối với Phụ lục VI của Công ước MARPOL, dự kiến sẽ được MEPC 83 phê duyệt để lưu hành ngay sau kỳ họp, và chính thức được thông qua tại một kỳ họp bất thường của MEPC vào tháng 10/2025.

Dự thảo văn bản pháp lý được xây dựng tại kỳ họp MEPC 82 đã tích hợp các ý kiến và đề xuất từ các quốc gia thành viên cũng như các tổ chức quốc tế liên quan đến việc sửa đổi Công ước Quốc tế về Ngăn ngừa Ô nhiễm từ Tàu biển (MARPOL, Phụ lục VI). Nếu được thông qua, các sửa đổi này sẽ đưa những biện pháp mới vào hệ thống luật pháp quốc tế.

Dự thảo Khuôn khổ Trung hòa Carbon của IMO nhằm hiện thực hóa các tham vọng trong Chiến lược IMO năm 2023 về Giảm phát thải khí nhà kính từ tàu biển. Ảnh: IMO.

“Tôi hoan nghênh cam kết liên tục của các quý vị. Điều đó đã giúp chúng ta xác định thêm những điểm đồng thuận trong việc xây dựng khung pháp lý cho Khuôn khổ Trung hòa Carbon của IMO, tạo nền tảng cho vòng đối thoại tiếp theo. Tôi tin tưởng rằng tại kỳ họp tới, các quý vị sẽ đạt được đồng thuận”, ông Arsenio Dominguez, Tổng Thư ký IMO, chia sẻ.

Nội dung của Khuôn khổ Trung hòa Carbon của IMO bao gồm: tiêu chuẩn nhiên liệu hàng hải dựa trên mục tiêu, quy định việc giảm dần cường độ phát thải khí nhà kính (GHG) của nhiên liệu hàng hải; và cơ chế kinh tế nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang mức phát thải ròng bằng 0.

Tiêu chuẩn nhiên liệu hàng hải dựa trên mục tiêu và cơ chế định giá carbon là những biện pháp trung hạn được nêu rõ trong Chiến lược sửa đổi của IMO về giảm phát thải khí nhà kính từ tàu biển, được thông qua vào tháng 7/2023. Hiện nay, nhiều đề xuất khác nhau về nội dung và phương thức thực hiện các biện pháp này đang được xem xét.

Chiến lược GHG IMO 2023 là một khuôn khổ hành động dành cho các quốc gia thành viên IMO, trong đó xác lập tầm nhìn của ngành vận tải biển quốc tế đối với mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, đồng thời đưa ra các nguyên tắc chỉ đạo. Chiến lược cũng đề xuất các biện pháp trung và dài hạn, gắn liền với các mốc thời gian cụ thể, và tính đến mức độ ảnh hưởng của từng quốc gia trong nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính trong ngành hàng hải. Đồng thời, Chiến lược cũng chỉ ra các rào cản và đề xuất các biện pháp hỗ trợ, bao gồm xây dựng năng lực, hợp tác kỹ thuật và thúc đẩy hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D).

Báo Nông nghiệp Việt Nam