Vận tải biển là nghề có tính chất nặng nhọc, nguy hiểm không chỉ đối với thân thể mà còn với tinh thần thuyền viên. Điều kiện lao động đặc thù trong không gian hạn chế là tàu biển có thể gây những căng thẳng tâm lý cho người lao động.
Thuyền viên tàu viễn dương là nguồn nhân lực đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực vận tải biển. Chất lượng, sức khỏe thuyền viên của các đội tàu có ý nghĩa rất quan trọng để thúc đẩy các đội tàu vươn khơi.
Tuy nhiên, thuyền viên tàu viễn dương trong suốt thời gian hành trình trên biển thường xuyên sống và làm việc trong môi trường khó khăn như: Môi trường vi khí hậu ở nhiều tàu không đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh cho phép. Tác hại của sóng điện từ, tiếng ồn, rung vượt quá tiêu chuẩn cho phép, kéo dài liên tục 24/24 giờ và qua nhiều ngày.
Nghiên cứu của nhóm tác giả Nguyễn Thị Hải Hà, Nguyễn Trường Sơn, Trần Thị Quỳnh Chi, Đặng Đức Phú (Bộ Y tế) và Viện Y học biển Việt Nam, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương đã chỉ ra những căn bệnh các thuyền viên thường gặp phải. Nghiên cứu được thực hiện trên 300 thuyền viên đang làm việc trên các tàu viễn dương của 2 Công ty VIPCO và Vitranschart. Toàn bộ thuyền viên là nam giới, làm việc trên 10 tàu chở hàng bách hóa của 2 doanh nghiệp. Thời gian đi biển ít nhất từ 2 năm trở lên.
Tuổi đời của thuyền viên viễn dương là từ 30 – 49 tuổi. Đa số thuyền viên làm việc trên tàu ở vị trí boong (chiếm tỷ lệ 42,33%). Tiếp theo là nhóm máy tàu (36 %) và nhóm các chức danh khác (21,67%). Trong đó cấp bậc thuyền viên chiếm 65,66%, cấp bậc sỹ quan là 34,34%.
Thuyền viên làm việc ca kíp, trong môi trường tiếng ồn và nhiều áp lực
Nhóm tác giả đã chỉ ra thực trạng sức khoẻ và cơ cấu bệnh tật của thuyền viên thay đổi trước và sau hành trình. Một số bệnh có tính chất nghề nghiệp và tăng theo tuổi nghề ở thuyền viên tàu vận tải viễn dương là: Các rối loạn hành vi tâm thần, bệnh về tai.
Đáng lưu ý là tỷ lệ mắc các bệnh về rối loạn hành vi tâm thần ở thuyền viên tăng sau khi kết thúc hành trình (trước hành trình là 28,67% sau hành trình tăng lên 38,33%). Các biểu hiện rối loạn trầm cảm ở mức độ nhẹ và vừa của thuyền viên viễn dương sau hành trình tăng cao hơn so với trước hành trình.
Trong hành trình đi biển, hoạt động thường ngày đơn điệu dễ gây cảm giác buồn chán. Môi trường lao động chỉ một giới là nam. Thêm vào đó là tâm lý xa gia đình, người thân, thiếu phương tiện thông tin, giải trí. Đặc biệt nỗi lo về thảm hoạ thiên tai là những nguyên nhân cơ bản gây ra căng thẳng tâm lý.
Căng thẳng cảm xúc tình dục cũng là một nguyên nhân phát sinh các bệnh lý khác về thần kinh, các bệnh lây truyền qua đường tình dục ở thuyền viên tàu viễn dương.
Các tác giả cũng chỉ ra sau hành trình 01 năm trên biển, tỷ lệ thuyền viên có các biểu hiện rối loạn giấc ngủ và rối loạn thần kinh chức năng tăng lên rõ rệt. Đây cũng là một trong những nhóm bệnh có tính chất nghề nghiệp rõ ràng.
Bên cạnh bệnh liên quan đến căng thẳng tâm lý, thần kinh, thuyền viên tàu viễn dương còn có các biểu hiện bị giảm sức nghe. Trong số đó, thuyền viên bị giảm sức nghe gặp nhiều ở nhóm thuyền viên có tuổi nghề trên 10 năm. Thuyền viên có tuổi nghề trên 21 năm có tỷ lệ suy giảm sức nghe nhiều nhất.
Theo BS. Lương Xuân Tuyến – Viện Y học biển Việt Nam (Bộ Y tế): “Nghiên cứu của một số tác giả Việt Nam và Ba Lan cho thấy, tiếng ồn trên tàu vận tải biển có tần số thấp thường ít ảnh hưởng đến cơ quan thính lực. Tác động chủ yếu của nó là làm giảm sức nghe và gần như không gây ra bệnh điếc nghề nghiệp. Tuy nhiên, sau 5 đến 10 năm làm việc dưới tác động của tiếng ồn vượt quá tiêu chuẩn vệ sinh cho phép (trên 85 dBA) thì ở thuyền viên thấy xuất hiện tổn thương thính lực”.
Tiếng ồn ở trên tàu tuy ở mức tần số thấp (<500Hz) nhưng tác động của nó đến cơ thể lại liên tục, diễn ra từ ngày này sang ngày khác. Điều đó gây trạng thái căng thẳng của hệ thần kinh trung ương, góp phần làm gia tăng tỷ lệ mắc các chứng rối loạn thần kinh chức năng (như đau đầu, chóng mặt, rối loạn giấc ngủ, mệt mỏi)… Đây là những rối loạn mà hậu quả đều dẫn đến tăng huyết áp và một số bệnh thường gặp khác như tăng huyết áp, loét dạ dày, tá tràng và các nhóm bệnh khác có liên quan đến hệ thần kinh thực vật.
Nhóm tác giả cũng khuyến cáo, mặc dù điều kiện vệ sinh, môi trường trên các tàu vận tải biển ngày nay đã được cải thiện do tiến bộ về khoa học kỹ thuật. Tuy nhiên, để nâng cao tuổi đời và tuổi nghề của thuyền viên lao động trên các tàu vận tải viễn dương thì các doanh nghiệp cần khám và phát hiện nhanh các bệnh nghề nghiệp ở người lao động. Khi phát hiện thì cần điều trị kịp thời triệt để các bệnh lý được phát hiện trước khi đi biển.
Bên cạnh đó, giáo dục công tác vệ sinh răng miệng, vệ sinh tâm thần và lối sống lành mạnh cho thuyền viên. Cải thiện điều kiện làm việc và tạo hoạt động nghỉ ngơi, vui chơi giải trí trên tàu. Thực hiện các biện pháp dự phòng bệnh điếc nghề nghiệp ở thuyền viên.
