Hiện nay, mức giá dịch vụ cảng biển ở nước ta hiện đang rất thấp so với các nước trong khu vực. Vì thế, theo Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA), việc điều chỉnh tăng giá dịch vụ xếp dỡ container; sửa đổi, bổ sung biểu khung giá dịch vụ hoa tiêu hàng hải, sử dụng cầu bến, phao, neo và dịch vụ lai dắt trong dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 54/2018 là điều cần thiết.
Điều chỉnh giá dịch vụ cảng cần lộ trình phù hợp nhu cầu phát triển
Giá bốc xếp còn nhiều bất cập
Trên thị trường hiện nay, gần như 100% hàng hóa xuất nhập khẩu (XNK) bằng container đi và đến Việt Nam đều do các hãng tàu nước ngoài đảm nhận. Vì vậy, các hãng tàu container nước ngoài đang làm chủ việc cung cấp dịch vụ vận chuyển hàng hóa XNK của Việt Nam qua đường biển. Các hãng tàu container nước ngoài đang thu khách hàng XNK Việt Nam rất nhiều loại phí và phụ phí chưa hợp lý, trong đó có phí bốc xếp hãng tàu trả cho cảng.
Theo Nghị định 146/2016/NĐ-CP ngày 02/11/2016 về niêm yết giá, phụ thu ngoài giá dịch vụ vận chuyển hàng hóa container bằng đường biển, giá dịch vụ tại cảng biển, khi muốn điều chỉnh các loại phí và phụ phí này, các hãng tàu chỉ cần niêm yết thay đổi giá trước thời điểm điều chỉnh giá 15 ngày và không phải thông qua kiểm tra, giải trình các yếu tố cấu thành phí và phụ phí. Chính vì sự chưa chặt chẽ trong quản lý giá này, mà từ 2009, các hãng tàu đã áp dụng thu phí và phụ phí với mức tăng đều qua các năm, không phụ thuộc vào giá bốc xếp tại cảng. Ngoài ra, hiện tại, các hãng tàu container nước ngoài hoạt động theo tuyến và lịch tàu cố định (tàu chợ) ký hợp đồng trả phí bốc xếp cho cảng, họ đang thu khách hàng (XNK) của Việt Nam phụ phí THC (phụ phí chính trong nhiều loại phụ phí) khoảng 114 USD/TEU (20’), tùy theo chính sách của từng hãng tàu.
Tại các cảng biển Việt Nam, với quy định giá sàn hiện tại theo Thông tư 54/2018, vì cạnh tranh lẫn nhau về giá mà không phải về chất lượng cung cấp dịch vụ, cho nên các cảng hầu hết đều đang thu các hãng tàu nước ngoài với giá sàn, hay nói cách khác, các hãng tàu nước ngoài đều đang trả cho cảng phí bốc xếp theo giá sàn là 33 USD/TEU tại khu vực Đình Vũ, 52 USD/TEU tại khu vực Cái Mép 41 USD/TEU đối với khu vực TP. HCM.
Do đó, nếu vẫn giữ mức giá sàn đang được quy định, tức là có sự chênh lệch rất lớn (68 đến 87 USD/TEU) giữa mức phụ phí THC hãng tàu thu và mức phí bốc xếp mà các hãng tàu trả cho cảng. Với trên 10 triệu TEUs hàng hóa XNK thông qua các cảng biển Việt Nam mỗi năm thì các hãng tàu đã hưởng phần chênh lệch phí xếp dỡ rất lớn. Qua đó góp phần làm tăng chi phí dịch vụ logistics của Việt Nam. Các doanh nghiệp Việt Nam (bao gồm doanh nghiệp XNK và cảng biển) đều đang chịu thiệt thòi rất lớn.
Về giá bốc xếp của cảng trong thời gian qua cho thấy sự thay đổi đi xuống, chưa được quan tâm đúng mức. Cụ thể, theo Quyết định số 85/2000/QĐ-BVGCP ngày 10/11/2000 của Ban Vật giá Chính phủ hay Quyết định số 61/2003/QĐ-BTC ngày 25/04/2003 của Bộ Tài chính về biểu mức thu phí, lệ phí hàng hải và giá dịch vụ cảng biển, đơn giá bốc xếp đều là 57 – 85 USD/container loại 20’ và 40’ tại khu vực 1 và 3. Sau hơn 20 năm, theo Thông tư 54/2018, giá bốc xếp tại khu vực 1 và 3 đối với container loại 20’ và 40’ đã thấp hơn rất nhiều, chỉ còn USD 33/20’ khu vực 1, USD 41/20’ khu vực 2 và USD 52/20’ khu vực Cái Mép.
Dịch COVID-19 đã và đang diễn biến hết sức phức tạp và tác động rất lớn lên không riêng doanh nghiệp nào, đặc biệt là các doanh nghiệp dịch vụ hỗ trợ cho hoạt động XNK như logistics, vận tải biển và khai thác cảng. Do đó, cần cân nhắc hài hòa lợi ích của tất cả các doanh nghiệp và trên hết là bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của quốc gia để ban hành giá xếp dỡ phù hợp với thực tế.
Điều chỉnh giá dịch vụ theo lộ trình, phù hợp thực tế
Hiệp hội VLA cho rằng, việc điều chỉnh tăng giá dịch vụ xếp dỡ container; sửa đổi, bổ sung biểu khung giá dịch vụ hoa tiêu hàng hải, sử dụng cầu bến, phao, neo và dịch vụ lai dắt trong dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 54/2018 là điều cần thiết. Tuy nhiên, việc điều chỉnh phải đảm bảo không làm tăng chi phí logistics quốc gia. Các hãng tàu container nước ngoài đang thu phụ phí THC cao nhưng chỉ trả lại cho cảng ở mức chỉ bằng 30% – 45% mức thu từ các khách hàng XNK. Vì vậy, khi điều chỉnh giá dịch vụ bốc xếp cảng biển, đề nghị các cơ quan quản lý Nhà nước về giá – phí và vận tải biển, cần đẩy mạnh việc quản lý các hãng tàu container nước ngoài không được tăng thu phụ phí THC và các phụ phí khác, thể hiện công cụ quản lý Nhà nước là yếu tố quan trọng nhằm góp phần cắt giảm chi phí logistics quốc gia.
Theo Hiệp hội VLA, việc điều chỉnh tăng giá dịch vụ phải đảm bảo không làm tăng chi phí logistics quốc gia
Giá cảng biển nói chung và giá bốc xếp cảng biển nói riêng phải đảm bảo được hiệu quả đầu tư của doanh nghiệp cảng và lợi ích quốc gia trong quá trình kinh doanh. Hiện nay, công suất sử dụng của các cảng biển Việt Nam đã tăng lên rất nhanh, đặc biệt là tại khu vực Cái Mép nhờ xu hướng tăng kích thước tàu vận chuyển. Vì vậy, Nhà nước cần có chính sách giá phù hợp với mức độ hiện đại và quy mô đầu tư của các cảng nước sâu, thông qua đó, các doanh nghiệp cảng mạnh dạn đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh và chất lượng dịch vụ.
Việc điều chỉnh giá bốc xếp cảng biển Việt Nam cần nghiên cứu lộ trình phù hợp để tránh ảnh hưởng đến hoạt động của các doanh nghiệp XNK, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics và hãng tàu, đặc biệt khi đại dịch COVID-19 đã và đang diễn biến hết sức phức tạp. Theo VLA, đầu năm 2021 khi dịch COVID-19 giảm ảnh hưởng là thời điểm thích hợp bắt đầu lộ trình điều chỉnh giá.
